Luangpor Paisal Visalo‘s Podcast (ธรรมะ จาก หลวงพ่อไพศาล วิสาโล)

25640129am--ขยันรู้

29 ม.ค. 64 (เช้า) - ขยันรู้ : ทำไปเพื่ออะไร เพื่อให้ขยันรู้ ทีแรก มันรู้สึกตัวก่อน รู้ว่ามีอะไรเกิดขึ้นกับใจ รู้ว่ามีความคิดฟุ้งซ่านเกิดขึ้น รู้ว่ามีอารมณ์อกุศลดำรงอยู่ แต่ต่อไปมันก็จะรู้ลึกไปกว่านั้น ก็คือ ได้รู้ธรรมชาติ หรือที่เขาเรียกว่าลักษณะ หลักๆก็มี 3 อย่างคือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา เรียกว่าไตรลักษณ์ ถ้ารู้ความจริงแบบนี้ก็ช่วยปลดเปลื้องจิตใจให้ออกจากความทุกข์ได้ เพราะว่าความทุกข์เกิดขึ้นจากการยึดติดถือมั่น ที่ยึดติดถือมั่นเพราะไม่รู้ความจริง แต่พอรู้ความจริงแล้ว มันหลุดมันวางมันปล่อยเป็นอิสระ

ทั้งหมดนี้ก็เริ่มต้นจากการขยันในความรู้สึกตัว ซึ่งมันก็ควบคู่ไปกับความขยันในการรู้ทันความคิดและอารมณ์ต่างๆ อันนี้เรียกว่าขยันภายใน ซึ่งนักปฏิบัติต้องหมั่นทำต่อเนื่อง อย่าไปตกหลุมกับดักของความสงบ สงบก็ดีแล้วแต่อย่าไปเพลินกับมัน อย่างที่หลวงพ่อคำเขียนบอกว่า อย่าไปนั่งอยู่ในความสงบ เพราะนั่นคือความเกียจคร้านของจิตให้จงใจ ให้ใส่ใจ เจตนาที่จะรู้อยู่เสมอ รู้สึกตัว รู้ทันอารมณ์ ความคิด รู้กายรู้ใจ และต่อไปจะรู้ทางออกจากทุกข์ แล้วก็พ้นทุกข์ได้ 

25640128pm--ปลอดภัยไกลทุกข์ด้วยสติ

28 ม.ค. 64 - ปลอดภัยไกลทุกข์ด้วยสติ : สติที่มีอยู่ในชีวิตประจำวันของเรานั้น ไม่เพียงพอที่จะรับมือกับเหตุร้ายที่เกิดขึ้นแบบปัจจุบันทันด่วน คนธรรมดามักคิดว่าฉันมีสติอยู่แล้ว ทำไมต้องฝึกสติอีก สติที่มีนั้นพอเพียงสำหรับการดำเนินชีวิตประจำวันที่ไม่มีเหตุร้าย ไม่มีเรื่องมากระทบมาก ถ้าชีวิตราบรื่นความสัมพันธ์กลมเกลียว ไม่มีเรื่องร้ายเกิดขึ้น สติเท่าที่มีอยู่ของคนทั่วไปก็เพียงพอในการดำเนินชีวิตให้เป็นสุขตามอัตภาพ แต่ชีวิตคนเราใช่ว่าจะราบรื่นเหมือนทางที่โรยด้วยกลีบกุหลาบ บางช่วงก็ขรุขระ มีเหตุร้ายเกิดขึ้นโดยไม่คาดคิด แต่ถ้าเราฝึกสติอยู่เสมอ เจอเหตุการณ์ย่ำแย่เกิดขึ้น เช่น เจ็บป่วยด้วยโรคร้าย อาจเสียศูนย์อยู่พักหนึ่ง ไม่นานก็จะตั้งสติได้ และแทนที่จะปล่อยใจให้จมอยู่กับความทุกข์ ความเศร้าโศก ก็จะดึงจิตออกมาจากอารมณ์เหล่านั้น และพิจารณาว่าเราจะรักษาร่างกายอย่างไรดี

ป่วยกายแต่ใจไม่ป่วยก็ได้ เสียทรัพย์แต่ใจไม่เสียก็ได้ แม้มีเหตุร้ายเกิดขึ้น แต่ใจไม่ทุกข์ก็ได้ เป็นเพราะมีสติรักษาใจนั่นเอง 

25640122am--รู้ทันความคาดหวัง

22 ม.ค. 64 - รู้ทันความคาดหวัง : คนเราไม่ว่าจะได้อะไรมา ตราบใดที่มันมีความคาดหวังที่ยิ่งกว่านั้น มันก็เป็นทุกข์ คนบางคนได้ความรักได้ความเอาใจใส่จากพ่อแม่ก็ดี หรือจากคนรักก็ดี ถ้าเขารู้สึกว่า เขาคาดหวัง เขาควรจะได้มากกว่านี้ ควรจะได้รับการเอาใจมากกว่านี้ หรือปรนเปรอมากกว่านี้ เขาก็จะทุกข์ ทั้งๆที่คนข้างนอกอิจฉาเขาว่า เขาได้รับความดูแลเอาใจใส่จากสามีมากเลย ได้รับความเอาใจใส่จากภรรยามากเลย แต่เจ้าตัวไม่มีความสุขเพราะว่าเขาคาดหวังความรักความเอาใจใส่

อันนี้คือปัญหาของคนเรา เราไม่ได้ทุกข์เพราะว่า เรามีน้อย เราได้น้อย หรือว่าได้สิ่งที่ไม่ดี แต่เราทุกข์เพราะว่ามีความคาดหวังมากเกินไป แล้วก็ไม่รู้ว่าการที่คาดหวังมากก็ทำให้เกิดความทุกข์ขึ้นมา ไปโทษว่าเรายังได้มาไม่พอ เราได้น้อย ไปโทษข้างนอกไปโทษเหตุการณ์ไปโทษโชคชะตา แต่ถ้ากลับมาดูใจเป็นเพราะของเราเองที่คาดหวังมากไป หรือว่าไปเปรียบเทียบไม่ถูก ซึ่งทำให้เกิดความคาดหวังสูงขึ้น

 

ธรรมดาคนเราก็ต้องมีความคาดหวัง แต่ก็อย่าให้มันมาครองใจ ต้องรู้เท่าทันว่าเรากำลังคาดหวังมากเกินไป เป็นธรรมดาของคนเรา ถ้าไม่รู้เท่าทันความคาดหวัง ไม่เท่าทันจิตใจ มันก็เกิดความอยากเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ การได้มาหรือได้มาก ไม่ได้เป็นหลักประกันให้เรามีความสุข เพราะว่าเมื่อได้ 100 ก็อยากได้ 200 อาจจะไม่ใช่วันนี้ แต่เป็นวันหน้า ต่อไปความคาดหวังก็จะขยับเป็น 300 นานๆเข้าความคาดหวังก็เป็น 400 500 เป็นธรรมชาติของคนเรา ถ้าหากว่าเราไม่รู้เท่าทัน ความคาดหวังหรือความต้องการมันก็อยากได้เรื่อยๆไม่รู้จบ 

25640121pm--สอนลูกอย่างไรให้มีธรรมะ

21 ม.ค. 64 (เย็น) - สอนลูกอย่างไรให้มีธรรมะ : พ่อแม่จึงอย่าห่วงว่าธรรมะจะเป็นของยากสำหรับลูก ข้อสำคัญก็คือ อย่ายัดเยียดให้แก่ลูก แทนที่จะมุ่งสอนด้วยคำพูด ควรแสดงให้เป็นแบบอย่าง รวมทั้งส่งเสริมการเรียนรู้ของลูก การเรียนรู้นั้นสำคัญกว่าการสอน พ่อแม่จำนวนมากพยายามสอน แต่ลูกไม่มีพัฒนาการเลย เพราะเป็นการสอนที่ไม่ส่งเสริมการเรียนรู้ของลูก ขณะที่ลูกสามารถเรียนรู้สิ่งต่าง ๆได้มากมาย แม้ไม่มีใครสอน

สติ สมาธิ เมตตา กรุณา และปัญญา เป็นสิ่งที่ลูกสามารถเรียนรู้ได้ หากพ่อแม่ทำตัวเป็นกัลยาณมิตร การเรียนรู้ของลูกก็จะเติบโตอย่างรวดเร็ว โดยไม่จำเป็นต้องเข้าวัดหรือฟังพระเทศน์ก็ได้ แต่สามารถเกิดขึ้นได้จากชีวิตประจำวัน จากปฏิสัมพันธ์กับพ่อแม่ ซึ่งมีความเข้าใจลูก พยายามรับฟังลูก แต่ทั้งหมดนี้จะเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อพ่อแม่มีเวลาให้ลูก ลำพังความรักของพ่อแม่อย่างเดียวหาเพียงพอไม่ 

25640121am--สลัดส่วนเกินออกจากใจ

21 ม.ค. 64 (เช้า) - สลัดส่วนเกินออกจากใจ : เห็นอย่างเดียวไม่พอ ต้องดึงออกมาด้วยการขจัดเอาส่วนเกินออกไป ส่วนเกินที่ปิดกั้นหรือพอกเคลือบสิ่งวิเศษในตัวเรา ได้แก่ ความเห็นแก่ตัว ละโมบ หยิบโหย่ง รักสบาย คับแคบ อิจฉาริษยา เป็นต้น เพียงแต่ลดละสิ่งเหล่านี้ออกไป สิ่งดีงามก็ปรากฏ และยิ่งเน้นขับให้สิ่งดีงามโดดเด่นขึ้นมา ส่วนเกินอันไม่น่าดูแม้จะยังหลงเหลืออยู่ แต่ก็จะถูกกลบบังจนแทบเลือนหายไป

เราทุกคนแท้จริงก็มีหน้าที่ไม่ต่างจากช่างแกะสลัก คือดึงเอาสิ่งงดงามและวิเศษสุดออกมาจากชีวิตที่ดูซ้ำซากจำเจและจากจิตที่หม่นหมองวุ่นวาย 

25640120pm--ฝึกจิตให้ระลึกได้เร็ว

20 ม.ค. 64 - ฝึกจิตให้ระลึกได้เร็ว : ถ้าเราอยากจะมีความระลึกได้ในปัจจุบันได้อย่างต่อเนื่อง มีความใส่ใจในสิ่งที่ทำ ไม่ว่าทำอะไรก็ทำอย่างมีสติ ต้องอาศัยการฝึก อาศัยการย้ำความตั้งใจ จากการทำบ่อยๆ เดินจงกรมบ่อยๆ สร้างจังหวะบ่อยๆ มันก็เหมือนกับการที่เราท่องอาขยานหรือท่องศัพท์ เราท่องบ่อยๆ ทำบ่อยๆ เราก็จะจำได้ไว เพียงแต่ว่าในการท่องอาขยานหรือท่องศัพท์เราจำได้ไวเพราะว่าสติไปดึงเอาข้อมูลในหัวมาสู่การรับรู้ของจิต ส่วนการที่เราระลึกรู้ในปัจจุบันได้ไว เป็นเพราะสติไปดึงจิตมาสู่อารมณ์ หรือสิ่งที่เรากำลังทำในปัจจุบัน มันทำงานต่างกัน แต่ว่ามันก็ทำให้เกิดสิ่งที่เราเรียกว่าระลึกได้ หรือจำได้ เพียงแต่ว่าอันหนึ่งเป็นการระลึกได้ในเรื่องที่เป็นอดีต อีกอันหนึ่งเป็นการระลึกได้หรือนึกได้ในสิ่งที่เป็นปัจจุบัน 

25640115am--แล้วมันก็ผ่านไป

15 ม.ค. 64 - แล้วมันก็ผ่านไป : ไม่ว่าจะเป็นความสุขความเจริญที่เกี่ยวกับตัวเราเอง คนรัก หรือกับสังคมส่วนรวม พวกนี้มันก็ไม่เที่ยง เดี๋ยวมันก็ผ่านไป ในยามที่รุ่งเรืองก็ไม่เหริง ในยามตกต่ำก็ไม่สิ้นหวังท้อแท้ เพราะฉะนั้น การมองโลกมองชีวิตถ้าเรามองยาวๆรู้จักมองยาวก็ดี แต่ว่าก็อย่าทำเพียงเท่านั้น ต้องรู้จักมองเป็นขณะๆด้วย การที่เรามองเห็นกายและใจแต่ละขณะๆ อันนี้ก็สำคัญเหมือนกัน ที่จริงแล้วมันก็เป็นตัวสำคัญที่ทำให้เราเห็นสัจธรรมความจริงอย่างชัดเจนโดยเฉพาะอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

อย่างที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ว่า ผู้ใดเห็นธรรมที่เกิดขึ้นเฉพาะหน้าอย่างแจ่มแจ้ง ไม่ง่อนแง่นคลอนแคลน เขาควรพอกพูนอาการเช่นนั้นไว้ เห็นธรรมที่เกิดขึ้นเฉพาะหน้า ไม่ว่าดีหรือร้าย บวกหรือลบ กุศลหรืออกุศล รูปธรรมนามธรรม โดยเฉพาะส่วนที่เป็นนามธรรมเช่น ความคิด ความรู้สึก เห็นธรรม เห็นสิ่งนี้อย่างแจ่มแจ้ง มันย่อมเข้าใจอนิจจัง ความเปลี่ยนแปลง ซึ่งก็ทำให้เราไม่ยึดติดถือมั่นในสิ่งใด และเกี่ยวข้องกับสิ่งต่างๆได้อย่างถูกต้อง ไม่ทุกข์เพราะความแปรเปลี่ยน แปรผันของสิ่งนั้น เพราะว่าไม่ได้ยึดมั่นถือมั่นมันตั้งแต่แรก 

25640114pm--อย่าให้อำนาจแก่อารมณ์

14 ม.ค. 64 (เย็น) - อย่าให้อำนาจแก่อารมณ์ : การที่เรารู้จักรักษาใจให้เฉยๆกับอารมณ์เหล่านี้ มันเป็นวิชาที่สำคัญในการที่รับมืออารมณ์เหล่านั้น มันเป็นการทำให้อารมณ์เหล่านั้นหมดพิษสงหรือว่าหมดอำนาจ เพราะเราไม่ได้ให้อำนาจกับมันมันก็คล้ายๆกับเวลาเรารู้สึกไม่ดีกับใครบางคน เช่น โกรธหรือเกลียดใคร จะเป็นเพื่อนบ้าน หรือจะเป็นเพื่อนร่วมงาน ยิ่งเราโกรธเกลียดเขามากเท่าไหร่ เขายิ่งมีอำนาจเหนือเรามากเท่านั้น เพราะว่าเพียงแค่เห็นหน้าเขา ความดันเราก็ขึ้นแล้ว เพียงแค่ได้ยินเสียงเขา อารมณ์หรือจิตใจเราก็กระเพื่อมแล้ว ทำไมเขามีอำนาจเหนือเรา เพียงแค่เห็นหน้าเขา ได้ยินได้ฟังเสียงเขา เราก็เกิดความรุ่มร้อน เกิดอาการกระสับกระส่าย ก็เพราะว่าเราโกรธเราเกลียดเขา เรามีความรู้สึกทางลบกับเขา

ถ้าเราไม่รู้สึกว่าลบกับเขา รู้สึกเฉยๆกับเขา เห็นหน้าเขา ได้ยินเสียงเขา เราไม่ได้ทุกข์ร้อนอะไร เราก็ยังมีสมาธิทำในสิ่งที่กำลังทำอยู่ได้ คนเราอยากจะเป็นตัวของตัวเอง อยากจะเป็นนายของตัวเอง ไม่อยากให้ใครมีอำนาจเหนือเรา แต่หารู้ไม่ว่าเมื่อไหร่ก็ตามที่เราโกรธ เกลียดใคร เรากำลังให้อำนาจกับเขา มาบงการจิตใจของเรา หรืออาจจะมาบงการชีวิตของเราเลยก็ได้ เพราะว่าหลายคน พอมีความโกรธเกลียดใคร ชีวิตผิดเพี้ยนไปหมดเลย เขาอยู่ที่ไหน เขาไปกินอาหารที่ไหน เราก็จะไม่ไปกินที่นั่น เขาชอบอะไรเราก็กลับมีความรู้สึกลบหรือเกลียดสิ่งนั้น เป็นปฏิกิริยา

ทำไมคนเราจึงมีพฤติกรรมอย่างนั้นได้ ก็เพราะความโกรธ ความเกลียด เราอยากจะทำร้ายเขา อยากจะแช่งชักหักกระดูกให้เขามีอันเป็นไป แต่ว่าแต่ความโกรธความเกลียดนั่นแหละ กลับทำให้เขามีอำนาจเหนือเรา เพราะฉะนั้น ถ้าเราอยากจะเป็นตัวของตัวเอง ไม่ปรารถนาให้ใครมีอำนาจเหนือเรา มาบงการจิตใจหรือพฤติกรรมของเรา ก็ให้รู้สึกเป็นกลางๆกับเขา

 

ความรักก็เหมือนกัน ถ้าเรารักใคร มันก็ทำให้เขามีอำนาจเหนือเรา พ่อแม่ที่รักลูก สุดท้ายลูกก็มีอำนาจเหนือพ่อแม่ สามารถที่จะบงการความรู้สึกความนึกคิดหรือพฤติกรรมของพ่อแม่ได้ อันนี้ก็เป็นอีกอารมณ์หนึ่งที่ทำให้เราไม่เป็นตัวของตัวเอง แต่ถ้าเราเพียงแต่รู้สึกเป็นกลางๆ ต่ออารมณ์ ต่อผู้คน ต่อสิ่งของ หรือต่อเหตุการณ์แล้ว สิ่งเหล่านั้นก็จะมีอำนาจเหนือเราไม่ได้

 

เรารู้สึกเป็นกลางๆต่อความหนาว ใจเรารู้สึกเป็นกลางๆต่อความร้อน เจอร้อนเจอหนาว เราก็ไม่ทุกข์ ไม่บ่นไม่โวยวาย เพราะฉะนั้น การรู้จักทำใจให้เป็นกลางๆ เริ่มจากการเรียนรู้ รู้ซื่อๆ เวลามีความคิดและอารมณ์ใดเกิดขึ้น ไม่ว่าจะเป็นคิดดีคิดชั่ว หรือว่าอารมณ์กุศลหรืออกุศล โดยเฉพาะอารมณ์อกุศล ไม่ต้องไปขับไสไล่ส่งมัน เพียงแค่รู้ทันมัน และวางใจให้เป็นกลาง มันก็จะไม่มีอำนาจเหนือเรา สุดท้ายมันก็ค่อยๆล่าถอยไป

 

ยิ่งถ้าเราเป็นมิตรกับอารมณ์เหล่านั้นด้วยซ้ำ อารมณ์เหล่านั้นยิ่งมารบกวนเราน้อยลง เหมือนกับอาคันตุกะที่เราสนิทสนม เราอยากให้มาอยู่กับเรานานๆ อยากให้มาเยือนเรานานๆ แต่ว่าเขากลับอยู่กับเราได้ไม่นาน ยิ่งอยากให้อยู่นานก็กลับอยู่ได้ประเดี๋ยวเดียว แต่ยิ่งผลักไสไล่ส่ง กลับดื้อรั้น ดื้อด้าน ไม่ยอมไป อารมณ์ก็เป็นอย่างนั้นเหมือนกัน แต่ถ้าเราเรียนรู้ที่จะวางใจให้เป็นกลางๆ รู้ซื่อๆ อารมณ์นานาชนิด ก็มามีอิทธิพลมามีอำนาจเหนือเราไม่ได้ ก็ทำให้เราสามารถที่จะเป็นปกติสุขอยู่ได้ ไม่ว่ามีอะไรมากระทบก็ตาม 

25640114am--กายหนาว ใจไม่หนาว

14 ม.ค. 64 (เช้า) - กายหนาว ใจไม่หนาว : แปลกนะ เราไม่ชอบอะไร แต่ใจกลับจดจ่ออยู่แต่ตรงนั้น เราไม่ชอบความหนาว แต่ตรงไหนที่หนาวใจเราจะไปจดจ่อ ร่างกายเรามีเสื้อผ้าห่มคลุมอยู่เจ็ดสิบแปดสิบเปอร์เซ็นต์ หรืออาจจะถึงเก้าสิบเปอร์เซ็นต์ของร่างกาย มีแค่สิบเปอร์เซ็นต์ที่ไม่มีอะไรคลุม จึงรู้สึกหนาว ถามว่าใจเราไปอยู่ตรงไหน ไปจดจ่ออะไร มันจะไปจดจ่อตรงส่วนที่หนาว จะเป็นที่หัว หรือที่มือก็แล้วแต่ แล้วก็บ่นว่าหนาวๆ ในเมื่อหนาว ไม่ชอบความหนาว ทำไมไม่เอาใจไปจดจ่อตรงที่มันอุ่น เคยสงสัยไหม ทำไมใจเราไม่ไปอยู่ตรงบริเวณที่อุ่นอย่างบริเวณหน้าอก ตรงนั้นแหละอุ่น แต่ทำไมใจไม่ไปจดจ่อ ทำไมใจไปจดจ่ออยู่ตรงส่วนที่หนาวซึ่งเป็นเพียงแค่สิบเปอร์เซ็นต์ของร่างกาย

คนไม่ค่อยสังเกตและไม่ตั้งคำถามว่าทำไมใจไม่ไปอยู่ตรงที่ปกติหรือสุขสบาย ทำไมไปอยู่ตรงที่มันทุกข์ มันก็เหมือนกับชีวิตของคนเราที่มีทั้งสุขและทุกข์ บางทีสุขมากกว่าทุกข์ด้วย แต่ว่าเวลาเรานึกถึงอดีต เรามักจะนึกถึงแต่อดีตที่เจ็บปวด ประสบการณ์ที่เลวร้าย ความผิดหวังหรือความล้มเหลว การถูกต่อว่าด่าทอ ส่วนที่ดีไม่สนใจ ส่วนที่ผิดพลาด ไม่ดี เป็นทุกข์ กลับจดจ่ออยู่ตรงนั้นแหละ เป็นเพราะอะไร

สาเหตุที่ใจเราไปจดจ่อตรงนั้นเพราะอะไร เพราะอยากจะผลักไส เราไม่ชอบความหนาวจึงพยายามผลักไสมัน แต่กลับกลายเป็นการยึดติดไป ยิ่งผลักไสก็ยิ่งยึดติด แล้วก็ยึดต่อ เมื่อจดจ่อก็ยิ่งหนาว เป็นทุกข์ จึงโวยวาย โอดครวญ ไม่ชอบความหนาว แต่กลับไปยึดเอาความหนาวของกาย มาเป็นความหนาวของใจ 

25640113pm--อยู่ใน ใจเหนือ เกื้อโลก

13 ม.ค. 64 - อยู่ใน ใจเหนือ เกื้อโลก : อยู่ใน ใจเหนือ เกื้อโลก อาจจะสรุปเหลือแค่ 2 ก็ได้ สงบเย็น และเป็นประโยชน์ สงบเย็นเพราะว่าจิตใจเป็นอิสระจากโลกธรรม 8 เป็นอิสระจากความยึดติดถือมั่นในสิ่งทั้งปวง ก็สงบเย็น เมื่อสงบเย็นแล้ว ก็ไม่ได้พึงพอใจเท่านั้น ก็ยังออกไปทำประโยชน์ให้กับผู้อื่น แต่ถ้าไม่ค่อยเข้าใจพุทธศาสนาอย่างครบถ้วนแล้ว ก็จะไปจับอยู่แค่บางจุด หรือแค่จุดใดจุดหนึ่ง เช่น เน้นเรื่องความสงบเย็น แต่ลืมเรื่องการทำประโยชน์ให้กับผู้อื่น เป็นต้น เพราะฉะนั้นในการศึกษาพุทธศาสนานี้ ต้องอาศัยการศึกษาที่รอบด้าน ที่สำคัญต้องปฏิบัติด้วย ถ้าเราศึกษาไม่ถี่ถ้วน การปฏิบัติก็จะบกพร่องได้