Luangpor Paisal Visalo‘s Podcast (ธรรมะ จาก หลวงพ่อไพศาล วิสาโล)

25640925am--สงบได้แม้ถูกกระทบ

25 ก.ย. 64 (เช้า) - สงบได้แม้ถูกกระทบ : ความสงบเพราะรู้นี้ หมายถึงใจสงบได้ทั้ง ๆ ที่รู้ คือ เห็นรูป ได้ยินเสียง ทั้งนี้เพราะรู้ทันผัสสะที่เกิดขึ้น ความสงบแบบนี้สำคัญมาก เพราะไม่ว่าเราอยู่ที่ไหนก็สงบได้ทุกที่ แม้มีสิ่งที่ชวนให้ทุกข์ใจมากระทบ แต่ใจไม่หงุดหงิดตาม บางคนฝึกให้ใจสงบแบบตัดการรับรู้ แต่ไม่ได้ฝึกใจให้เข้าถึงความสงบเพราะรู้ ความสงบที่เกิดขึ้นจึงเป็นความสงบเพียงชั่วครั้งชั่วคราวเท่านั้น 

25640924pm--อย่าให้ความคิดบิดเบือนความจริง

24 ก.ย. 64 - อย่าให้ความคิดบิดเบือนความจริง : “ความจริง”ในสายตาหรือการรับรู้ของเรานั้น มักจะมีความคิดเจือปนหรือปรุงแต่งไม่มากก็น้อย ดังนั้นจึงมักจะไม่ตรงกับความเป็นจริง ที่ควรตั้งเป็นข้อสังเกตก็คือตัวอย่างที่ยกมานี้เป็นเหตุการณ์กลาง ๆ ที่ไม่เกี่ยวพันกับอคติของผู้สังเกต หากเป็นเรื่องที่ผู้สังเกตมีอคติหรือความคิดล่วงหน้าอยู่ก่อนแล้ว ก็จะเห็นความจริงคลาดเคลื่อนยิ่งไปกว่านี้ เช่นถ้าชอบใคร(ฉันทาคติ)ก็เห็นเขาดีไปหมด มองไม่เห็นด้านร้ายของเขาเลย หรือถ้าโกรธใคร (โทสาคติ)ก็เห็นแต่ด้านร้ายของเขา มองไม่เห็นความดีของเขาเลย

ด้วยเหตุที่เรามีข้อจำกัดในการรับรู้ จึงไม่ควรยึดติดถือมั่นว่าการรับรู้ของเราถูกต้อง ส่วนของคนอื่นนั้นผิด ในทำนองเดียวกันความคิดหรือข้อสรุปใด ๆ ก็ไม่ควรด่วนสรุปหรือมั่นใจว่าถูกต้อง ควรเผื่อใจไว้เสมอว่าเรายังเห็นความจริงไม่ครบถ้วนและสิ่งที่เราคิดนั้นอาจผิดก็ได้ จริงอยู่เราคงทำอะไรไม่ได้เลยหากไม่มีข้อสรุปบางอย่างหรือเชื่อว่าบางสิ่งบางอย่างเป็นความจริง แต่ระหว่างที่เราทำไปตามความคิดหรือความเชื่อนั้น ก็ควรเปิดใจรับรู้สิ่งที่แตกต่างไปจากความคิดและความเชื่อนั้นบ้าง 

25640923pm--ปลอดภัยเมื่อใจมีเครื่องรักษา

23 ก.ย. 64 - ปลอดภัยเมื่อใจมีเครื่องรักษา : ช่วงนี้ฝนตกชุก แล้วก็ตกได้ทุกเวลา เช้าสายบ่ายเย็นค่ำ หรือว่ากลางดึก หรือบางครั้งฝนตกขณะที่เรากำลังทำวัตร สวดมนต์หรือว่ากำลังฟังธรรมด้วยซ้ำ เวลาฝนตก ยิ่งตกหนักเท่าไร เป็นโอกาสดีที่เราจะได้มาสังเกตจิตใจของเรา ใจเรากระเพื่อมไหม มีความหงุดหงิด มีความกังวลไหม

หงุดหงิดที่เสียงฝนมากระทบหลังคา มันดังกลบเสียงสวดมนต์บ้างล่ะ หรือว่ามารบกวนการฟังธรรมคำบรรยายบ้างล่ะ หรือบางทีก็กังวลว่าจะสาดเข้ากุฏิที่พักของเราหรือไม่ ลองสังเกตดูใจของเรา มันมีความทุกข์เกิดขึ้นหรือไม่ในขณะที่กำลังได้ยินเสียงฝนตก บ่อยครั้งแม้ตัวเราไม่เปียกฝนแต่ใจเราเปียกแล้ว ใจที่เปียกฝนเพราะว่าเกิดความวิตกกังวล เกิดความหงุดหงิด เพราะว่าฝนที่เทลงมา

 

ใจที่เปียก ใจที่หวั่นไหวกระเพื่อมเพราะฝนเป็นเพราะอะไร เป็นเพราะเราไม่มีสติรู้เท่าทันใช่ไหม สติเป็นเครื่องรักษาใจ เวลาฝนตก เรานั่งอยู่ในที่หอไตร หรือที่ศาลาหน้าก็แล้วแต่ ฝนตกยังไง กระหน่ำลงมาแค่ไหนแต่ตัวเราไม่เปียกเพราะอะไร เพราะมีหลังคากันฝน หลังคามันทำให้ แม้รอบศาลาจะเปียกชุ่มหรือบางทีเจ่อนอง แต่ตัวเรากลับแห้ง ฉันใดก็ฉันนั้น ใจเราไม่เป็นอะไร ใจเราเป็นปกติ แม้ว่าฝนจะเทลงมาแค่ไหนเพราะอะไร เพราะเรามีสติเป็นเครื่องรักษา 

25640922pm--เห็นสัจธรรมจากกายและใจ

22 ก.ย. 64 - เห็นสัจธรรมจากกายและใจ : สัจธรรมในเรื่องไตรลักษณ์ ไม่ว่าอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา หรือเรื่องขันธ์ 5 ที่จริงเราก็ไม่ได้ดูจากที่ไหน ก็ดูจากที่กายและใจนี้แล้ว จะทำให้เข้าใจ ที่ว่าเป็นเราเป็นตัวเป็นตน ที่จริงก็เป็นสิ่งที่เราปรุงแต่ง หรือเป็นสิ่งที่สมมุติกันขึ้นมา มองเช่นนี้ ที่คิดว่าเรามีตัวเราที่เที่ยง มันก็จะค่อยๆ บรรเทาเบาบางลง แล้วมันก็จะทำให้ความยึดติดถือมั่น ในตัวกูของกูลดน้อยลงไปด้วย เพราะเห็นสัจธรรมจากกายและใจ มันก็ทำให้เกิดความโปร่งความเบา มีความเปลี่ยนแปลงใดๆเกิดขึ้นก็ไม่ได้ทุกข์ร้อน ไม่ได้เจ็บปวด เพราะไม่ได้มีความยึดมั่นถือมั่นในกายและใจตั้งแต่แรก 

25640921pm--เตรียมใจเมื่อตัวตนแปรเปลี่ยน

21 ก.ย. 64 - เตรียมใจเมื่อตัวตนแปรเปลี่ยน : ถ้าตัวตนหรือตัวกู มันมีจริง มันต้องมีหนึ่งเดียว ไม่ใช่มีหลายตัว ไหลเลื่อนเปลี่ยนแปลงไปตามเหตุตามปัจจัย หรือว่าถ้ามีตัวกูตัวตนมีจริงมันต้องเที่ยงแท้คงที่ไม่ใช่ไหลเลื่อนไปเรื่อยๆ สุดแท้แต่สิ่งแวดล้อมหรือว่าสุดแท้แต่มีอะไรมากระทบ เพราะฉะนั้นถ้าเราพิจารณาแบบนี้ ก็จะยิ่งเห็นว่า สิ่งที่เราเรียกว่าตัวกูตัวฉัน มันก็เป็นแค่มายา มันก็ขึ้นอยู่กับเหตุปัจจัย และเพราะขึ้นอยู่กับเหตุปัจจัยนี้แหละ มันจึงไม่อาจจะเรียกว่าตัวตนที่แท้ได้ เพราะถ้าตัวตนที่แท้ได้มันต้องคงที่ไม่แปรเปลี่ยน

เพราะฉะนั้นถ้าเราพิจารณาแบบนี้ ในอีกด้านหนึ่งก็จะเกิดความไม่ประมาทในการที่จะรักษาจิตรักษาใจให้พร้อมสำหรับการเปลี่ยนแปลงที่จะมากระทบในวันข้างหน้า แต่ในขณะเดียวกันก็ให้เกิดปัญญาขึ้นมาว่าแท้จริงแล้วตัวกูมันไม่ใช่ของจริง มันเป็นสิ่งที่สมมุติหรือว่าปรุงขึ้นมา

 

พอใคร่ครวญแบบนี้ไปเรื่อยๆมันก็จะปล่อยวาง ไม่ยึดมั่นถือมั่นในตัวกู แล้วความไม่ยึดมั่นนี่แหละที่จะเป็นวัตถุดิบที่จะทำให้เราสามารถที่จะเผชิญกับสิ่งที่มากระทบต่างๆไม่ว่าจะเป็นความเจ็บป่วย ความสูญเสีย ความพลัดพราก ความแก่ชรา แม้กระทั่งความตายด้วย 

25640919pm--ใช้ตัวกูและกิเลสให้เป็นประโยชน์

19 ก.ย. 64 (เย็น) - ใช้ตัวกูและกิเลสให้เป็นประโยชน์ : คนเราเมื่อมีความยึดมั่นสำคัญมั่นหมายตัวกู มันก็ปรารถนาอยากให้ตัวกูนี้ดี มีความสุข ก็ใช้ตัวกูนั่นแหละทำความดี มีศีลมีธรรม จะได้ประสบความสุขความเจริญ และเมื่อปรารถนาความสุขยิ่งๆขึ้นไป ไม่อยากให้มีความทุกข์ ก็ชวนมาปฏิบัติธรรม มาเจริญสมาธิวิปัสสนา มาบำเพ็ญสมถกรรมฐาน มาทำวิปัสสนากรรมฐาน เจริญสติปัฏฐาน

ทีแรกก็หวังให้ฉันมีความสุข ไกลจากความทุกข์ แต่พอปฏิบัติไปๆ มันก็จะเห็นความจริงว่า ตัวกูไม่มีจริง มันเป็นแค่สิ่งที่ปรุงแต่งขึ้นมาด้วยความหลง ถึงตอนนี้ก็จะเพิกถอนความยึดมั่นสำคัญหมายในตัวกูได้ แต่ทั้งหมดนี้ก็ต้องเริ่มต้นจากความต้องการของตัวกูหรือตัวฉันมีความสุข ไม่ถูกความทุกข์บีบคั้น

 

อันนี้เรียกว่าใช้ความยึดมั่นสำคัญหมายว่ามีตัวกู ไปในทางส่งเสริม ไม่ใช่แค่ความดี แต่ยังเป็นตัวขับเคลื่อนให้คนเข้าถึงสัจธรรมความจริงขั้นสูงสุดที่เรียกว่าอนัตตาหรืออนัตตภาวะ อนัตตลักษณะ อันนี้เป็นลักษณะหนึ่งของพระพุทธศาสนาก็คือว่า ตราบใดที่คนเรายังมีความหลงผิดอยู่ในเรื่องตัวกู ก็ใช้ความหลงผิดนั้นแหละเป็นตัวผลักดันให้เกิดสิ่งดีงามขึ้นมา 

25640919am--ฉลาดในการจัดการตัวกู

19 ก.ย. 64 (เช้า) - ฉลาดในการจัดการตัวกู : บางทีการขาดความรักอาจจะเกิดขึ้นกับเราเองก็ได้ หลายคนไม่รู้ว่าตัวเองพร่องหรือขาดสิ่งนี้ บางทีก็ไม่เข้าใจว่าทำไมมีอาการแบบนี้ เช่น ขี้อิจฉา ก้าวร้าว หงุดหงิด เครียด จนเป็นโรคนั้นโรคนี้ขึ้นมา อย่างไรก็ตาม ถ้าเราขาดความรัก เราก็สามารถเติมเต็มความรักให้กับตัวเองได้เหมือนกัน ไม่ต้องรอคอยหรือคาดหวังความรักจากคนอื่น เพราะว่าเขาอาจจะไม่รู้ หนทางหนึ่งที่จะเติมเต็มความรักให้ตัวเราคือการให้ความรักกับผู้อื่น ซึ่งมันจะย้อนกลับมาช่วยเติมเต็มความรักให้กับจิตใจของเราด้วย

เช่นเดียวกับความสุข ถ้าเราอยากได้ความสุข เราต้องเริ่มด้วยการให้ความสุขแก่ผู้อื่น ดังที่พระพุทธเจ้าตรัสว่า “ผู้ให้ความสุข ย่อมได้รับความสุข” ถ้าเป็นการให้ที่จริงใจ ด้วยใจบริสุทธิ์ ความสุขที่ให้เขาก็จะกลับมาสู่จิตใจของเรา ความรักก็เหมือนกัน เมื่อเราให้ความรักแก่ผู้อื่นด้วยความจริงใจ เราก็ได้ความรักมาเติมเต็มจิตใจ และที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งก็คือ ต้องคอยดูตัวเองด้วยว่านอกจากพร่องความรักแล้ว เรามีความโกรธความเกลียดล้นเกินหรือเปล่า พร่องความรักก็แย่แล้ว แต่ถ้ามีความโกรธความเกลียดล้นเกิน ก็ยิ่งหนักเข้าไปใหญ่ เพราะความโกรธความเกลียดอาจจะทำร้ายจิตใจมากยิ่งกว่าการพร่องความรักก็ได้ มันไม่ได้แค่ทำร้ายจิตใจ บางทียังทำให้ร่างกายย่ำแย่ด้วย 

25640918pm--แจ่มชัดในวิถีธรรม

18 ก.ย. 64 (บ่าย) - แจ่มชัดในวิถีธรรม : โลกกับธรรม ในแง่หนึ่งไม่ได้แยกจากกัน ผู้ที่อยู่ฝ่ายโลกก็มีธรรมะช่วยเป็นเครื่องกำกับในการดำเนินชีวิตแล้วก็แก้ทุกข์ ส่วนผู้ที่อยู่ฝ่ายธรรมก็เกี่ยวกับข้องโลกช่วยสงเคราะห์โลก อย่างไรก็ตาม ถ้าพูดในแง่ของคุณค่าหรืออุดมคติ โลกกับธรรมไปกันคนละทาง อย่างเช่นในทางโลก ถือว่าความก้าวหน้า อยู่ที่การมีการได้การครอบครอง ยิ่งมีมากเท่าไหร่ก็ถือว่ามีความก้าวหน้า

อย่างเช่น มีเงินทอง มีทรัพย์สิน ลูกคนไหนจะเรียกว่าก้าวหน้า เขาก็ทำงานหาเงินได้เยอะกว่า มีหน้ามีตามากกว่า มีตำแหน่งเกียรติยศสูงกว่า ก็เรียกว่าก้าวหน้ากว่าลูกคนอื่น อันนี้เป็นเครื่องวัดความสำเร็จ ความก้าวหน้าของคนที่อยู่วิถีโลก รวมทั้งการมีชื่อเสียงเด่นดัง

 

แต่ในทางธรรม ความก้าวหน้านั้นอยู่ที่การสละ อยู่ที่การมีน้อยลงไปเรื่อยๆ ยิ่งมีน้อยลงเท่าไหร่ก็ถือว่ามีความก้าวหน้าในทางธรรม เพราะว่าได้มีการขัดเกลา ไม่ได้วัดความก้าวหน้าที่การมีมากๆ อย่างพระเราความก้าวหน้าของพระหรือนักปฏิบัติ ก็ดูที่ว่าเราพึ่งพาวัตถุสิ่งเสพมากขึ้นหรือน้อยลง หรือว่าเท่าเดิม ถ้าเราพึ่งน้อยลง อยู่ง่ายขึ้น สมถะมากขึ้น ก็ถือว่ามีความก้าวหน้าทางธรรม โดยที่ไม่ไปอวดใคร ถ้าอวดใครแสดงว่าอยากได้อยากเด่นอยากดัง 

25640918am--รอดเพราะปล่อย

18 ก.ย. 64 (เช้า) - รอดเพราะปล่อย : สติมันทำให้รู้ทัน หรือว่ารู้ทุกข์ที่เกิดขึ้นกับใจ หรือเกิดขึ้นกับกายก็ตาม เช่น ทุกขเวทนา ก็รู้ได้ถ้ามีสติ รู้แล้วไม่ยึด รู้แล้วก็วางมัน สติไม่เพียงแต่ช่วยทำให้รู้ทันอารมณ์หรือความทุกข์ที่เกิดขึ้นเท่านั้น แต่มันยังช่วยทำให้เห็นสิ่งต่างๆตามความเป็นจริง เมื่อเห็นสิ่งต่างๆตามความเป็นจริง รวมทั้งเห็นความจริงของกายและใจ มันก็รู้ว่ากายก็ดี ใจก็ดี นั้นไม่ใช่เราไม่ใช่ของเรา ทำให้เห็นว่าที่ยึดว่าเป็นกูเป็นของกู กายเป็นของกู นั้นไม่ใช่

แม้กระทั่งความโกรธก็ไม่ใช่กู ใจก็ไม่ใช่กู พอมันเห็นเช่นนี้ เห็นความจริงของกายและใจ ก็เกิดปัญญาขึ้นมา แล้วมันก็ทำให้ความหลงผิดลดน้อยถอยลง จนรู้ว่าไม่มีอะไรที่จะยึดเป็นของกูได้ ตรงนี้ปัญญาก็เกิด พอปัญญาเกิด การปล่อยวางแม้กระทั่งในสิ่งที่ให้ความสุขแก่เรามันก็เกิดขึ้น เพราะรู้ว่ายึดไม่ได้ ไม่ว่าจะยึดเป็นของกู ยึดเป็นกู หรือว่าสุดก็ตาม ยึดว่าเที่ยงก็ตาม เพราะในที่สุดก็ต้องแปรผันไป ในที่สุดก็ต้องสูญเสียไป

 

เพราะฉะนั้น การมีสติรู้ทันความคิดและอารมณ์ รวมทั้งเห็นความจริงของกายและใจ มันสำคัญมากนอกจากตัวมันเองช่วยทำให้ปล่อยวางความทุกข์ที่เกิดขึ้นกับใจได้แล้ว มันยังช่วยทำให้เกิดปัญญาที่ทำให้สามารถปล่อยวางสิ่งที่มันให้ความสุขกับเราได้ ซึ่งที่จริงถ้ามีปัญญาก็จะพบว่า มันไม่ใช่ให้ความสุขกับเรา 100% มันก็เป็นสุขที่เจือไปด้วยทุกข์ บางทีก็เป็นสุขชั่วคราวและทุกข์ยาวนาน แล้วก็มองไปมีปัญญาเจริญพิจารณาเห็นความจริงไปเรื่อยๆ ก็จะพบว่าสุขที่เจือไปด้วยทุกข์ มันทุกข์ล้วนๆเลย

 

ถึงตอนนั้นแหล่ะ มันก็วาง วางเลย อันนี้เพราะว่ารู้ ทีแรกรู้ตัวก่อน รู้ตัว เพราะมีสติ พอได้สติ ต่อไปก็รู้ความจริง เกิดปัญญาขึ้นมา แต่แม้ว่าจะยังไม่รู้ความจริงอย่างแจ่มแจ้ง แต่ถ้ารู้ตัว ไม่ไปเผลอยึดความทุกข์ความเศร้าความโศกในยามที่สูญเสียสิ่งรัก สิ่งที่ยึดติดเอาไว้ มันก็ยังช่วยได้เยอะ อย่างน้อยก็ทำให้รอดจากวิกฤตหรือพ้นจากอันตรายได้ หรือว่าไม่ซ้ำเติมตัวเอง

 

แต่ถ้าหากว่ามีสติมากขึ้น เจริญสติบ่อยๆเป็นนิจ มันจะไม่แค่รู้ตัวต่อเนื่อง แต่มันจะรู้ความจริง จนกระทั่งสามารถที่จะวางแม้กระทั่งสิ่งที่คิดว่ามันให้ความสุขกับเรา ไม่ใช่แค่ทรัพย์สมบัติ แต่รวมถึงทั้งกายและใจได้เลย 

25640917pm--มีสุขแต่อย่าเพลิน

17 ก.ย. 64 - มีสุขแต่อย่าเพลิน : ความสุขกับความทุกข์คือความจริงของชีวิตที่ทุกคนต้องประสบ เช่นเดียวกับกลางวันและกลางคืน เราไม่อาจเลือกความสุข โดยปฏิเสธความทุกข์ เหมือนกับที่เราไม่อาจเลือกกลางวัน โดยปฏิเสธกลางคืน

ความสุขเป็นสิ่งที่ผู้คนปรารถนา ตรงข้ามกับความทุกข์ซึ่งไม่มีใครต้องการ ในเมื่อความทุกข์เป็นสิ่งที่เราปฏิเสธไม่ได้ เราจึงควรเกี่ยวข้องกับมันอย่างถูกต้อง หาไม่แล้วเราก็จะลงเอยด้วยการซ้ำเติมตนเอง อันที่จริงแม้กระทั่งความสุข เราก็ควรปฏิบัติให้ถูกต้องด้วย หาไม่ความสุขก็จะกลายเป็นโทษ ใช่หรือไม่ว่าความทุกข์ที่เกิดขึ้นกับผู้คนทั้งหลายล้วนเกี่ยวข้องกับสิ่งที่ทำให้เขามีความสุขมาก่อน

 

ตรงกันข้ามกับความเข้าใจของหลายคน พระพุทธองค์ไม่ได้สอนให้ปฏิเสธความสุข แท้จริงทรงแนะนำว่าเราไม่ควรละทิ้งความสุขที่ชอบธรรม แต่ก็อย่าหลงใหลมัวเมาหรือยึดติดความสุขเหล่านั้น ทั้งนี้เพราะมันไม่เที่ยง ไม่จิรังยั่งยืน ส่วนความทุกข์ ในเมื่อเราไม่ชอบ ก็อย่าเอาทุกข์มาทับถมตน แทนที่จะจมอยู่ในความทุกข์หรือ “เป็น”ทุกข์ ก็ควรรู้จักมันหรือ “เห็น”มัน ด้วยการวางใจอย่างถูกต้อง ความสุขหรือความทุกข์ย่อมไม่อาจครอบงำจิตใจเราจนเรากลายเป็นทาสของมัน