Luangpor Paisal Visalo‘s Podcast (ธรรมะ จาก หลวงพ่อไพศาล วิสาโล)

25640523am--รักตนต้องฝึกตน

23 พ.ค. 64 - รักตนต้องฝึกตน : ขณะที่จมอยู่ในความคิด สติมันรู้ทัน มันก็ช่วยพาจิตออกมาจากความคิดได้ ยังคิดไม่สุดสาย แต่มันหลุดออกมาซะแล้ว แต่ก่อนคิดไป 10 เรื่องถึงค่อยรู้ตัว เพราะความคิดพาไป แต่ว่าตอนหลังคิดไปยังไม่ทันจบเรื่อง มันก็รู้ทันขึ้นมาแล้ว รู้ทันเพราะอะไร เพราะสติ สติมันเตือน มันก็ดึงจิตออกมา ออกจากความคิด ออกจากหลุมอารมณ์ที่เกิดจากความคิดนั้น และต่อไปมันไม่ใช่แค่รู้ทันความคิดเท่านั้น มันรู้ทันอารมณ์ด้วย ไม่ว่าจะเป็นความโกรธ ความเกลียด ความเศร้า ความหนักอกหนักใจ ความเบื่อความเซ็ง รู้ทันอารมณ์มันยากกว่ารู้ทันความคิด ความคิดมันออกมาเป็นภาพเป็นคำ แต่ว่าอารมณ์เป็นอะไรที่คุมๆจิตเอาไว้อยู่ ใหม่ๆเราก็รู้ทันความคิด ดึงจิตออกมาจากความคิด ไม่ตกเป็นทาสของความคิด ไม่เป็นทุกข์เพราะมัน

ต่อไปเราก็จะสามารถรู้ทันอารมณ์ หลุดออกจากอารมณ์ได้ไวขึ้น ไม่ปล่อยให้มันครอบงำใจ ถ้าเราทำอย่างนี้เป็นอาจิณ ใจเราก็จะรุ่มร้อนน้อยลง วิตกกังวลน้อยลง ฟุ้งซ่านน้อยลง หนักอกหนักใจน้อยลง ก็จะเกิดความเย็น ความโปร่งความเบาขึ้น แล้วก็มีความสุข และนี่คือสิ่งที่เกิดขึ้นกับคนที่รู้จักฝึกตน และเพราะทำอย่างนี้ถึงจะเรียกว่ารักตนอย่างแท้จริง รักตนแล้วก็ได้พบสิ่งดีๆจากการฝึกตน โดยเฉพาะการฝึกจิต แล้วถึงตอนนั้น การอยู่กับตนเองก็จะไม่ใช่เรื่องยาก มันจะกลายเป็นเรื่องที่น่าพึงพอใจด้วยซ้ำ เพราะว่าพอรักตนแล้วและรักตนอย่างถูกต้อง ก็จะพบความสุข ก็จะพบความสงบ ทั้งนี้เพราะว่าได้ฝึกตน ได้ฝึกจิตเอาไว้อย่างดี อย่างถูกต้อง 

25640520am--คุณค่าของสิ่งที่ไม่ถูกใจ

20 พ.ค. 64 - คุณค่าของสิ่งที่ไม่ถูกใจ : พุทธศาสนาไม่เพียงแต่บอกเราว่า ทุกอย่างล้วนไม่เที่ยง หากยังย้ำอีกว่า ทุกอย่างล้วนเป็นทุกข์ คือนอกจากจะไม่คงทน ต้องเสื่อมดับไปแล้ว ยังบีบคั้นแก่ผู้ยึดถือ เป็นเสมือนของร้อนหรือคบไฟที่กำไว้ได้ไม่นานก็ต้องรีบปล่อย ใช่แต่เท่านั้นความทุกข์ยังอยู่กับเราตลอดเวลาและรอเราอยู่ข้างหน้าด้วย “เราทั้งหลายเป็นผู้ที่ถูกความทุกข์หยั่งเอาแล้ว เป็นผู้ที่มีความทุกข์เป็นเบื้องหน้าแล้ว” คือข้อความตอนหนึ่งในบทสวดทำวัตรเช้าที่ชาวพุทธจำนวนมากคุ้นเคย

นี้คือคำสอนของพุทธศาสนาที่ตีแผ่ความจริงให้เราตระหนัก แต่เป็นความจริงที่คนส่วนใหญ่ไม่อยากฟัง เพราะสั่นคลอนความรู้สึกของผู้คนที่ปรารถนาจะให้ชีวิตนี้ยั่งยืน เต็มไปด้วยความสุข อยากให้ของรักคนรักอยู่กับเราไปตลอดชั่วฟ้าดินสลาย ความจริงดังกล่าวเป็นสิ่งที่เสียดแทงหรือสั่นคลอนความรู้สึกของผู้คน จนไม่อยากได้ยิน

 

ยิ่งกว่านั้นพุทธศาสนายังย้ำเตือนว่า ไม่มีอะไรที่ยึดมั่นเป็นตัวเราของเราได้เลย แม้แต่ตัวเราหรือ “ตัวกู” ก็ไม่มีจริง เพราะทุกอย่างเป็นอนัตตาทั้งนั้น ไม่ว่าใครก็ตามเพียงแค่ได้ยินว่า ตัวกู ไม่เที่ยง ต้องตาย ก็ไม่สบายใจแล้ว ยิ่งพระมาบอกว่า ตัวกู ไม่มีจริง เป็นแค่มายาภาพ ก็ยิ่งรับไม่ได้ 

25640519pm--รู้เหตุ รู้ผล รู้ตน อย่างถูกต้อง

19 พ.ค. 64 - รู้เหตุ รู้ผล รู้ตน อย่างถูกต้อง : รู้ว่าแต่ละคนเขาต้องการอะไร เขามีนิสัยอย่างไร หรือว่าเขาอยู่ในภาวะอารมณ์ไหน พร้อมที่จะเปิดฟังรับรู้ธรรมะ บางทีเราปรารถนาดีอยากจะช่วยคนเขากำลังเจ็บป่วยระยะท้าย ก็ไปสอนธรรมะไปใส่เขา ยัดเยียด ปรากฏว่าไม่ได้ผล กลับทำให้เขาเกิดความโกรธ โมโหด้วยซ้ำหาว่าไปแช่งเขา

สัปปุริสธรรมเป็นธรรมะที่มีประโยชน์มาก แต่ว่าคนไม่ค่อยรู้จักเท่าไหร่ รู้เหตุ รู้ผล รู้ตน รู้ประมาณ รู้กาล รู้ชุมชน รู้บุคคล เฉพาะ 3 ข้อแรกก็ช่วยได้มากแล้วสำหรับนักปฏิบัติธรรม รู้เหตุก็คือรู้ธรรมะ รู้ผลคือรู้อัตถะ แล้วก็รู้ตน ถ้าเราใคร่ครวญ 3 ประการนี้ได้ การที่จะปฏิบัติธรรมให้เกิดผลดีก็จะเป็นไปได้ ไม่ผิดพลาดคลาดเคลื่อน 

25640513am--อย่าเชื่อความคิดว่าเป็นความจริง

13 พ.ค. 64 - อย่าเชื่อความคิดว่าเป็นความจริง : เราต้องแยกให้ออก แยกให้ได้ระหว่างความคิดกับความจริง มันมีความคิดเกิดขึ้นก็รู้จักทักท้วงมันบ้าง อย่าไปหลงเชื่อมันทีเดียว หรือเลยอย่าไปหลงเชื่อทั้งหมด แม้สิ่งที่คิดมันจะเป็นการคิดลบคิดร้าย จริงๆก็มีประโยชน์อย่างที่ว่า ช่วยให้เราระแวดระวังแล้วก็เตรียมการ แต่ถ้าเราปล่อยใจหลงไปอยู่กับความคิดนั้นจนนึกว่าเป็นความจริง ตรงนี้แหละมันไม่ทันจะได้เตรียมตัวหรือป้องกันแล้ว เพราะว่ามันจมอยู่กับความทุกข์ ความเศร้า ความวิตกกังวล จนไม่เป็นอันทำอะไร ที่ควรทำ ที่ควรป้องกันก็ไม่ได้ทำ กลับจมอยู่กับความทุกข์เพราะความระแวงหรือการคิดในทางลบ แล้วก็หลงเชื่อว่าเป็นความจริง จริงๆที่เราสวดกันทุกเช้า ประสบกับสิ่งที่ไม่เป็นที่รักที่พอใจก็เป็นทุกข์ พลัดพรากจากสิ่งที่รักที่พอใจก็เป็นทุกข์ปรารถนาสิ่งใดไม่ได้สิ่งนั้นก็เป็นทุกข์ ที่จริงยังไม่ได้เกิดขึ้นจริง เพียงแค่ความคิดมันก็ทุกข์แล้ว คิดว่าจะต้องประสบกับสิ่งที่ไม่รักไม่พอใจ หรือคิดว่าต้องพลัดพรากจากสิ่งที่รักที่พอใจ หรือคิดว่าไม่ได้สิ่งที่อยาก เพียงแค่คิดเท่านั้น มันก็ทุกข์เสียแล้ว ยังไม่ต้องเจอเอง แล้วเราก็ทุกข์ฟรีๆ ทั้งที่ความจริงไม่ได้เป็นเช่นนั้น ก็เพราะเราไปหลงเชื่อความคิดนั้น แยกไม่ออกว่ามันไม่ใช่ความจริง

เมื่อไหร่ก็ตามที่เรารู้ว่าเป็นแค่ความคิดไม่ใช่ความจริง เราก็จะหลุดออกจากอำนาจของมัน ใจเราก็จะโปร่งเบา จะทำอย่างนั้นได้ ต้องมีความรู้สึกตัว รู้ทันจนเห็นมันว่าอันนั้นเป็นความคิด ฉันไม่เชื่อแก ฉันไม่ตกอยู่ในอำนาจของแก อันนี้แหละจะทำให้เรามีจิตใจที่เป็นปกติได้ ไม่ถูกกลุ้มรุมด้วยนานาชนิด ซึ่งไม่ได้สิ่งที่เกิดขึ้นเลย มันแค่ปรุงแต่งขึ้นมาในใจ 

25640512pm--เยียวยาด้วยการฟัง

12 พ.ค. 64 (เย็น) - เยียวยาด้วยการฟัง : ฟังโดยไม่ตัดสินก็คือว่า เขาว่าอะไรเราก็ฟังอย่างเดียว ไม่เถียง แล้วเราก็ไม่ถึงกับห้ามปรามว่า คิดอย่างนี้ไม่ถูก เสียงในหัวก็เหมือนกัน บางทีก็เป็นเสียงของกิเลส หรือว่าเสียงของตัวโลภะ โทสะ ที่มาปลุกปั่นในใจ เราก็แค่ดูมันเฉยๆ แค่รับรู้มัน แล้วก็ไม่หลงเชื่อมัน การฟังเสียงในหัวอย่างถูกต้อง คือฟังโดยไม่ตัดสิน มันก็เป็นเรื่องเดียวกับการรู้ซื่อๆ รู้เฉยๆ ก็แค่เห็นความคิดและอารมณ์ที่เกิดขึ้น แต่ว่าไม่ไปทำอะไรกับมัน ก็แค่รู้ว่ามีความคิดมีอารมณ์เกิดขึ้นในใจ รู้แล้วก็วางๆ อันนี้เรียกว่ารู้แบบไม่ตัดสิน ก็คือรู้ซื่อๆ ก็เป็นการฟังชนิดหนึ่งที่เราควรฟังอย่างถูกต้อง ไม่คล้อยตามมันง่ายๆ และก็ไม่ได้ผลักไสมัน ไม่ไหลตาม

ก็แค่รู้เฉยๆ รู้แล้วก็วางๆ มันก็ดีต่อใจของเราด้วย เพราะมันทำให้ใจเราไม่ทุกข์ เพราะถ้าเราไปหลงเชื่อเสียงในหัว บางทีเราก็แย่เหมือนกัน โดยเฉพาะเสียงที่ไปในทางตำหนิ ชอบบ่นชอบคิดลบคิดร้าย หรือชอบฝังติดอยู่ักับเรื่องราวในอดีต หรือไปอยู่กับเรื่องราวในอนาคต ก็เห็นมัน แต่ว่าอย่าไปเชื่อมัน เห็นมันแต่ก็ไม่ผลักไสมัน อันนี้เรียกว่ารู้ซื่อๆ ถือว่าเป็นการฟังเสียงในใจหรือเสียงในหัวของเราโดยไม่ตัดสิน ซึ่งก็เป็นสิ่งที่มีประโยชน์ ถ้าเราทำอย่างนี้ได้กับคนอื่นก็ช่วยทำให้ความสัมพันธ์ดีขึ้น ถ้าเราทำอย่างนี้กับตัวเราเอง มันก็ทำให้เกิดความสงบสันติในใจได้ง่ายขึ้นด้วย 

25640512am--ออกจากความเคยชิน

12 พ.ค. 64 (เช้า) - ออกจากความเคยชิน : การที่เราออกจากความคุ้นเคย ออกจากสิ่งที่เคยชิน ในด้านหนึ่งเราก็รู้จักใช้มันให้เป็นประโยชน์ในเวลาที่เรามีความทุกข์ เพราะความเคยชิน มันทำให้เราปรับตัวได้ ไม่ทุกข์อีกต่อไป หรือทุกข์น้อยลง แต่ในเวลาเดียวกัน เราก็ต้องรู้จักออกจากความเคยชินบ้าง เพื่อให้ใจมันตื่นตัว และมีการฝึกฝน มีการบ้านที่ต้องทำ มีปัญหาที่ต้องแก้ มีความทุกข์ที่ต้องก้าวข้าม อันนี้แหละที่ทำให้เกิดการพัฒนา เกิดการเติบโตทางจิตใจได้ 

25640511pm--อย่าซ้ำเติมจิตด้วยการคิดลบ

11 พ.ค. 64 - อย่าซ้ำเติมจิตด้วยการคิดลบ : คนเราถ้าหากไม่ไปซ้ำเติมตัวเอง ไม่ไปหาทุกข์ใส่ตัวในลักษณะนี้ มันก็ไม่ทุกข์ เราสังเกตดู คนเราชอบหาทุกข์ใส่ตัว หรือว่าเอาทุกข์มาใส่ใจในลักษณะนี้อยู่บ่อยๆ อาจจะไม่รุนแรงเข้มข้นอย่างตัวอย่างที่ยกมา เช่นเห็นเพื่อนกระซิบกระซาบกัน ตอนที่เขากระซิบกระซาบ เขายังไม่รู้ว่าเราเดินมา พอเขาเห็นเรา เดินมา เขาก็หยุดกระซิบกระซาบ แล้วก็แยกย้ายกันไป เหมือนกับว่าไม่มีอะไรเกิดขึ้น เราพอเห็นภาพนี้แล้วเป็นอย่างไร เราก็คิดไปแล้วว่า เขากำลังนินทาเรา เขากำลังวางแผนคิดมิดีมิร้ายกับเรา พอคิดแบบนี้เข้า ทุกข์เลย เกิดความขุ่นมัว เกิดวามโกรธเคือง

เราไม่ได้คิดลบคิดร้ายเฉพาะกับสิ่งที่ยังไม่เกิดขึ้น หรือยังไม่รู้ว่าเป็นอะไร แต่เป็นการคาดการณ์เอาข้างหน้า แต่ที่เห็นข้างหน้า เราก็คิดลบคิดร้ายได้ หรือว่าคิดแบบนี้บ่อยๆ หรือว่าสิ่งที่ผ่านไปแล้ว คืออดีตที่มีทั้งด้านที่เป็นสุขและทุกข์ ด้านที่สวยงามและด้านที่หม่นหมอง แต่คนเราก็มักที่จะชอบหวนระลึกนึกถึงสิ่งที่เป็นลบสิ่งที่ไม่ดี คนที่ทำดีกับเรา เอื้อเฟื้อกับเรา บางทีเราไม่ค่อยนึกถึงเท่าไร แต่เราจะเจาะจงนึกถึงจดจำสิ่งที่ไม่ดีของเขา เช่น เขาอาจจะโกหกเราในบางเรื่อง หรือเห็นแก่ตัวในบางครั้ง คนที่ชมเราก็ไม่ค่อยจะจำ แต่ถ้าเขาด่าเราเมื่อไร นินทาเราเมื่อไรก็จดจำแม่น คนที่เขาเอื้อเฟื้อเรา หยิบยื่นให้เราเราไม่ค่อยจำความดีของเขาเท่าไร แต่พอเขาโกงเงินเราหรือไม่คืนเงิน เราจำแม่นเลย อันนี้ก็เป็นการมองลบมองร้ายอีกแบบหนึ่งคือ การเลือกที่จะมองที่เป็นลบ ในสิ่งที่ไม่ดี ซึ่งทำให้เราเป็นทุกข์ ยิ่งสิ่งที่ยังไม่รู้ว่าเกิดอะไรขึ้นข้างหน้า คนเราก็เป็นทุกข์ได้ง่ายมาก เพราะการคาดการณ์ไปในทางลบ ไปสอบตั้งใจสอบอย่างดี สอบเสร็จก็เกิดความวิตกกังวลว่าทำไม่ได้อย่างที่คาดหวัง ปรุงแต่งว่าสอบตกหรือเปล่า พอคิดอย่างนี้เข้า ก็ใจเสีย แต่พอรู้ความจริงว่าสอบได้ ดีใจ

 

คนเรา ถ้าเรารู้จักไม่ซ้ำเติมตัวเองด้วยการคิดลบคิดร้าย หรือว่าหาทุกข์มาใส่ตัวใส่ใจ หรือถึงมีความทุกข์เกิดขึ้นแล้ว รู้จักปล่อยรู้จักวาง สลัดออกไป มันก็สุขได้ไม่ยาก เราเริ่มต้นจากที่การไม่เอาเรื่องลบเรื่องร้ายมาใส่ใจ คิดปรุงแต่งที่สร้างความวิตกกังวล ความหนักอกหนักใจ ความขุ่นมัว หรือถึงจะคิดขึ้นมาก็รู้จักทักท้วงมันบ้าง อย่าไปเชื่อมันหมด มันมีความคิดเกิดขึ้นว่าเรามีเนื้อร้ายหรือเปล่า เป็นมะเร็งไหม หรือว่าลูกมีอันเป็นไปหรือเปล่าถึงกลับบ้านดึก หรือว่าไม่กลับบ้าน คิดอย่างนี้ได้แต่ก็อย่าไปเชื่อมันมาก ทักท้วงมันบ้าง เห็นเพื่อนกระซิบกระซาบก็อย่าเพิ่งไปสรุปว่าเขานินทาเรา หรือเห็นแฟนหนุ่มไปนั่งกินอาหารกับหญิงสาว คุยกันอย่างออกรสออกชาติ สนุกสนาน เราเห็นแต่ไกลๆหรือมีคนมาฟ้อง ก็อย่าด่วนสรุปว่าเขานอกใจ ถ้าเราด่วนสรุปเมื่อไร อันนั้นก็เรียกว่าคิดลบไปเสร็จสิ้นแล้ว ทั้งที่ความจริงอย่างไรเราไม่รู้ 

25640505am--นิ่งแต่ฉับไว

5 พ.ค. 64 - นิ่งแต่ฉับไว : การฝึกจิตของเราก็เพื่อสิ่งนี้ แม้กายจะนิ่งแต่จิตตื่นและฉับไวขณะเดียวกันแม้กายเขยื้อนขยับรวดเร็ว แต่ว่าข้างในมันนิ่ง เป็นคุณสมบัติที่คู่กันไปได้ จิตนิ่งแต่ใจตื่นไว และก็กระฉับกระเฉง ขณะเดียวกันแม้กายจะเคลื่อนไหวแต่ว่าข้างในนิ่ง มันเป็นคุณสมบัติ 2 อย่างที่เกิดขึ้น ควบคู่กันไปได้ ถ้าเราฝึกจิตให้ดีโดยเฉพาะฝึกจิตให้ไว รวดเร็ว ให้ปราดเปรียว อันนี้ก็เป็นเครื่องวัดความก้าวหน้าในการปฏิบัติของเราว่า ในยามที่เราเคลื่อนไหว ทำงานทำการมากมาย ข้างในใจของเรานิ่งไหม และในเวลาที่กายมันนิ่ง หรือแม้แต่จิตนิ่ง แต่ว่าก็ยังมีความตื่น มีความฉับไวในการรักษาจิต รู้ทันความคิดและอารมณ์แม้เพียงเล็กน้อย ไม่ให้มันเข้ามาจู่จับ เล่นงานจิตใจได้ 

25640504pm--อยู่กับโควิด เป็นมิตรกับตัวเอง

4 พ.ค. 64 - อยู่กับโควิด เป็นมิตรกับตัวเอง : โรคโควิด มันสร้างความทุกข์ทรมานทั้งกายและใจ เพราะว่าเวลาป่วยแล้ว มันไม่ใช่แค่หายใจลำบาก มันไม่ใช่แค่อวัยวะต่างๆย่ำแย่ แต่เป็นเพราะว่าถึงแม้จะมีคนรักจะรักเพียงใด แม้กระทั่งพ่อแม่ก็ไม่สามารถที่จะมาเยี่ยมได้ ถ้ามาเยี่ยมก็ติดและระบาดเข้าไปอีก โควิดเป็นโรคที่สอนให้เห็นความสำคัญของการอยู่กับตัวเอง ไม่ใช่เฉพาะคนที่ป่วย คนที่ยังไม่ป่วยก็ต้องอยู่กับตัวเองให้เป็น ถ้าอยู่กับตัวเองไม่เป็น ออกไปเจอผู้คนเหมือนกับที่เคยทำ ไปสังสรรค์ เที่ยว สุดท้ายก็ติดโรค กลายเป็นป่วยโควิตขึ้นมา

โควิดเป็นโรคที่ตอกย้ำให้เห็นความสำคัญของการอยู่กับตัวเองให้ได้ แล้วถ้าเราอยู่กับตัวเองได้ อยู่กับตัวเองเป็น การเก็บตัวอยู่บ้านก็จะไม่ใช่เรื่องยากเรื่องลำบาก แล้วเมื่อเราอยู่กับตัวเองเป็น ถึงเวลาที่สูญเสียคนรัก พลัดพรากจากคนใกล้ชิดก็ยังทนอยู่ได้หรืออยู่กับตัวเองได้ด้วยใจที่ไม่ทุกข์ ถึงเวลาเจ็บป่วยหรือถึงเวลาแก่ชรา ก็ไม่ได้ทุกข์ทรมาน ไม่กระสับกระส่าย เพราะรู้จักอยู่กับตัวเองได้ ที่อยู่กับตัวเองได้ก็เพราะว่ามีใจที่ฝึกไว้ดีแล้ว มีใจที่เข้าถึงความสงบ มีความรู้สึกตัว หรือจะเรียกว่าอยู่กับความรู้สึกตัวก็ได้

 

คนเราพออยู่กับความรู้สึกตัว มีความรู้สึกตัวเป็นมิตรเป็นเพื่อน มันก็ไม่มีคำว่าเหงา หรือว่ารู้จักฝึกจิตให้พบกับความสงบภายใน พอพบกับความสงบภายในก็เป็นสุข ไม่ต้องพึ่งพาความสุขจากภายนอก หรือจากผู้คนรอบข้าง วิชาที่สำคัญของคนเราก็คือวิชานี้ คือการอยู่กับตัวเองให้เป็น จะเรียกว่ามีใจเป็นมิตรมีจิตเป็นเพื่อนก็ได้ เพราะถึงสุดท้ายคนเราก็ต้องอยู่คนเดียว เกิดมาคนเดียวถึงเวลาตายก็ตายคนเดียวเหมือนกัน ถึงเวลาทุกข์ถึงเวลาเจ็บป่วย มันก็ป่วยคนเดียว จะมีใครมาเยี่ยมก็ชั่วคราว แต่ถ้าเป็นโควิดแล้วไม่มีใครมาเยี่ยม เขาไม่ให้ใครมาเยี่ยมเลย ถ้าเราเรียนรู้จากโรค covid ให้ดี เราจะยิ่งเห็นความสำคัญในการฝึกจิตฝึกใจอยู่กับตัวเองได้ เป็นมิตรกับตัวเองได้ แล้วก็สามารถที่จะเป็นสุขแม้อยู่คนเดียว 

25640428am--ตื่นรู้ด้วยความรู้สึกตัว

28 เม.ย. 64 - ตื่นรู้ด้วยความรู้สึกตัว : ความรู้สึกตัว ทันทีที่รู้ตัวว่าโกรธ เครียด เศร้า หรือมีสติรู้ทันความคิดที่กระตุ้นปลุกเร้าอารมณ์ดังกล่าว ใจก็กลับมาเป็นปกติ ไม่จมอยู่ในอารมณ์ดังกล่าวอีกต่อไป ความรู้สึกตัวทำให้จิตตื่น ไม่หลงเข้าไปในความคิดที่ฝันฟุ้งปรุงแต่ง จนไม่รู้เนื้อรู้ตัวราวหลับใหล ซึ่งมีแต่จะนำพาความทุกข์มาให้เหมือนคนที่ตกอยู่ในฝันร้าย

ใจตื่นรู้คือสิ่งที่ช่วยให้ชีวิตของเราพบกับความสงบเย็นเป็นสุข เมื่อเจอความผันผวนปรวนแปรอันเป็นธรรมดาโลก ก็ไม่เป็นทุกข์ แม้วันนี้ใจของเราจะหม่นหมองร้อนรุ่มหรือหลับใหล แต่ก็สามารถเปลี่ยนเป็นใจตื่นรู้ได้ด้วยการฝึกฝนหรือการปฏิบัติ เพราะศักยภาพดังกล่าวมีอยู่แล้วในตัวเราทุกคน